شبیه ساز پرواز سیستمی است که برای تقلید (یا شبیه‌سازی) رفتار هواگردها به ویژه هواپیما ساخته می‌شود. شبیه ساز پرواز از حد بازی‌های کامپیوتری تا دستگاه‌های بزرگ چند میلیون دلاری ساخته می‌شود. شبیه سازهای قدیمی عمدتاً سیستم‌های مکانیکی و الکترومکانیکی بودند. با پیشرفت فن‌آوری رایانه و کاربرد نرم‌افزار، شبیه‌سازهای امروزی توانائی تقلید تقریباً تمام جنبه‌های پرواز هواپیما را دارند.
از شبیه ساز پرواز برای تربیت خلبانان و نیز پژوهش استفاده می‌شود. نرم‌افزارهای شبیه سازی نیز برای رایانه‌های شخصی ساخته شده است.
شبیه ساز پرواز در دو نوع صنعتی و معمولی در بازارهای جهان موجود است، صنعتی همان شبیه سازهای پروازی می‌باشند که شرکت‌های هواپیمایی و آموزشگاه‌های خلبانی آن را تهیه می‌کنند که ظاهری مکانیکی دارند و دارای جک و یا بدون جک می‌باشند که خلبانان و دانشجویان را برروی آنان آموزش می‌دهند.
شبیه ساز پرواز معمولی همان نرم‌افزاری است که برروی کامپیوتر و لپ‌تاپ قابل نصب است و کاربران می‌توانند افراد عادی جامعه باشند و کسانیکه تمایل دارند تجهیزات اضافی مانند: یوک (فرمان هواپیما)، پدال، تراتل (دسته گاز هواپیما) و ... را داشته باشند می‌توانند آنها را تهیه نمایند.
در ایران نرم‌افزار شبیه ساز ۲۰۰۴ یا شبیه‌ساز ایکس بسیار پر طرفدار است.
آشنایی با فناوری سیمیلاتور و کاربردهای آن در صنعت هوایی
کلمه انگلیسی SIMULATOR به فارسی شبیه ساز ترجمه شده است. در صنعت حمل و نقل هواپیمایی سنگین آموزش کارکنان پروازی فقط با استفاده از شبیه سازی همان هپیما امکان پذیر است. کارشناس حمل ونقل هوایی در یادداشت خود کارکردهای شبیه ساز را تشریح می‌کند
شبیه سازهای پیشرفته‌ی امروزی توسط شرکت‌های هواپیمایی به کارخانجات سازنده دقیقاً مطابق شکل و قرار گرفتن سوییچ‌ها و نشان‌دهنده‌ها در جایگاه خلبان و بر حسب کارایی هواپیمایی PERFORMANCE)) به سازندگان شبیه ساز پرواز سفارش داده می شود. قیمت یک شبیه ساز پرواز پیشرفته به طور معمول حدود 35-30 میلیون دلار است. شبیه ساز پرواز یک هواپیمای ثابت بوده که مانند هواپیما پرواز کرده و حتی در بعضی مواقع خلبانان فراموش می کند که با شبیه‌ساز در حال پرواز است همه چیز حقیقی به نظر می رسد. این دستگاه حول 6 محور داوم در حال حرکت بوده و صدای موتورها در داخل جایگاه خلبان مشابه هواپیما است. شبیه ساز می تواند در شرایط مختلف جوی تکان‌های کم و زیاد رعد و برق پرواز کند.
شرکت‌های هواپیمایی که از یک نوع هواپیما بیش از 6 فروند هواپیما دارند باید دارای شبیه‌ساز همان هواپیما باشند.
شبیه سازهای نوین امروزی درست مانند هواپیما پرواز کند به خصوص تمام مانورهای پروازی که انجام آن با هواپیمای عملی نبوده و خطرناک است در شبیه ساز به راحتی انجام می شود. این دستگاه در اثر اشتباه خلبان در مانور خطرناکی می تواند سقوط کرده و از ادامه پرواز باز بماند. کلید دیگری در کمپوتر معلم خلبان موقعی که فعال می‌شود شبیه‌ساز به وضع عادی برمی‌گردد. به علت اثرات روانی سانحه با فعال کردن سوئیچ دیگری در کمپوتر معلم در خلبان می تواند از وقوع سانحه جلو گیری کرد و شبیه ساز اصلاً سقوط نخواهد کرد.
سوییچ FREEZ که در کمپوتر معلم خلبان تهیه شده هنگامی که فعال بشود شبیه ساز پرواز در هر وضعی که بوده در همان حالت متوقف می‌شود معلم خلبان می تواند تمام اشتباهات را مطابق دستگاه‌های نشان دهنده به خلبان و کمک خلبان توضیح دهد و پس از آن می توان به پرواز ادامه داد.
برای تمرین نشستن و بلند شدن و پرواز در شب حتی با دید کم و باد شدید از سمت‌های مختلف می‌توان به راحتی برنامه‌ریزی کرد. و برای صرفه‌جویی در وقت می توان موقعیت شبیه‌ساز هواپیما را تغییر داده در نزدیک باند پرواز و یا در زمان چند ثانیه آن را در ارتفاع 35000 پا و با سرعت دل خواه قرار داد و در این ارتفاع مانورهای مربوط به ارتفاع که ممکن است به علت کار نکردن سامانه تهیه فشار داخل کابین ایجاد شود که دارای دستورالعمل به خصوص است تمرین کرد.
معلم مهندسی پرواز می‌تواند از کمپوتر خود از کار افتادگی بعضی از دستگاه‌ها را تمرین کند. تعداد مانورهایی تمرین می‌شود که در پرواز بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مشکلات موتور آتش‌سوزی، دود بالا رفتن درجه حرارت‌ها و کم شدن فشارها و مشکلات چرخ، مشکلات دود در جایگاه خلبان و کابین مسافر، مشکلات روشن کردن موتورها، انجام مانورهای عادی و اضطراری، نشستن در هواهای بد، نشستن با 3 موتور و دو موتور در هواپیما برای کم شدن وزن (در هواپیمایی که دارای این سامانه هستند).
سازمان‌هایی هواپیمایی کشوری اجازه نمی‌دهند خلیانی با هواپیماهای حمل ونقل پرواز کند مگر آنکه تعلیمات شبی ساز هواپیماهای مربوط را تکمیل کرده باشد.
برای خلبانان با تجربه هنگامی که با هواپیمای جدیدی باید پرواز کند معمولاً بیشتر از 12 ساعت تعلیمات شبیه ساز پرواز در نظر گرفته می شود.
امروزه در کشورهای مترقی و با شبیه سازهای مدرن، رتبه بندی هواپیما فقط توسط پرواز با شبیه ساز داده می شود و احتیاج به پرواز نیست.
قیمت یک ساعت پرواز آموزشی با هواپیما 747.B در حدود 12000 دلار و در حالی که قیمت یک ساعت شبیه سازاین هواپیما 500 دلار است. تعداد قابل توجهی از مانورها وجود دارد که انجام آنها در هواپیما امکان پذیر نبوده و بسیار خطرناک هستند و باید در شبیه ساز انجام داد. با شبیه‌ساز می توان پروازهای مسافرتی انجام داد.
در سال‌های قبل از 1950 به علت کم بود شبیه‌ساز هواپیماهای مسافربری مقدار زیادی از تعلیمات پروازی با هواپیما انجام می‌شد. آموزشی و به معنی واقعی آن انجام نمی‌شد.
تا قبل از ورود شبیه سازهای مدرن سوانح آموزش در هواپیما رقم قابل توجهی بود با پیشرفت کاربرد شبیه‌ساز در شرکت‌های هواپیمایی سال‌هاست که به علت حذف آموزش با هواپیما دیگر این سوانح اتفاق نمی‌افتد و تعلیمات با شبیه ساز با کارایی بالایی انجام می‌شود.
در موقع استخدام خلبان و یا کمک خلبان و یا کمک خلبان با 2 ساعت پرواز شبیه‌ساز برای هر نفر به راحتی مهارت پروازی هر نفر را می توان تشخیص داد.
هستند افرادی که پرواز با شبیه‌ساز را خیلی بهتر از پرواز با هواپیما انجام می‌دهند و بر عکس با وجود این تشخیص مهارت کلی خلبان با شبیه ساز کار آسانی است.
دستگاه‌های ضبط کننده مانورهای پروازی در شبیه ساز پرواز در صورت لزوم می تواند تمام مانورهای انجام شده در 4 ساعت آموزش و آزمایش را ضبط کند و در صورت عدم رضایت از پرواز خلبان می‌توان به ضبط مانورها استناد کرد.
با اختراع و بکارگیری شبیه ساز برای تعلیم کارکنان پروازی که امروزه به اوج پیشرفت خود رسیده ضمن از بین رفتن سوانح هواپیمایی خدمت بزرگی به آموزش و آزمایش فن و مهارت خلبانی هواپیماهای سنگین در سراسر جهان صورت گرفته است و به کار گیری حداکثری شبیه ساز پرواز با حرکت در تمام محورهای آموزش توام با سامانه vision ایمنی پرواز به بالاترین درجه خود رسیده است. دستگاه VISION که جلوی شبیه ساز نصب است در موقع نشستن باند فرود و نقاطی که هواپیما باید از باند خارج شود و در موقع بلند شدن مسیرهای هواپیما را از نقطه پارک برای رفتن به طرف باند پرواز به وسیله شبیه ساز با انتخاب یک شماره برای مثال 127 فرودگاه مهرآباد و VISION با تمام امکانات رادیویی و طول موج دستگاه‌های مختلف رادیویی در اختیار خلبان قرار می گیرد شبیه‌ساز می‌تواند تعداد زیادی از این فرودگاه‌ها را آماده برای استفاده داشته باشد.
در موقع نشستن مادامی که هواپیما در ابر است باند فرودگاه دیده نمی شود و به موقعی که هواپیما از ابر خارج شد بستگی به دید فرودگاه و اطراف آن باند پرواز دیده می شود تعلیم و آزمایش معلم خلبان و معلم مهندس پرواز در شبیه‌ساز انجام می شود.
برای تمدید گواهینامه خلبان و مهندسان پرواز در 6 ماه هر کدام باید 8 ساعت آموزش ببنید و آزمایش بشنود. همه خلبانان و کارکنان پروازی پس از این آموزش‌های 6 ماهه با یک نیروی احیا شده و آماده تر به کار خود ادامه خواهند داد. معلم خلبانان در حین آموزش و آمایش نحوه همکاری سه نفری که هواپیما را هدایت می کنند و استفاده و انجام دستورالعمل‌ها طبق فهرست‌های بازبینی مربوطه را ارزیابی می کند برای انجام دستورالعمل‌ها طبق فهرست‌های بازبینی مربوطه می تواند وزن هواپیما را تغییر داده سوخت هواپیما را کم و زیاد کند. البته این عمل به اطلاع همه می رسد. از کار افتادن یک موتور به خصوص موتور شماره 1 و یا 4 در وزن‌های حداکثر برای هواپیماهای747 .B در سرعت‌های بحرانی (CRITECAL SPEED ) حتی در شبیه‌ساز مهارت و دقت به خصوصی را می‌طلبد.
شبیه سازهای اولیه دارای VISION نبودند ولی بعدها این سامانه نصب و از آنها استفاده می‌شد. اولین VISIONها فیلم‌هایی بود که از فرودگاه گرفته شده بود و تمام فرودگاه و اطراف آن هواپیماها در حال حرکت و خودروها و وسایل دیگر حتی مسافرین برای سوار شدن و جاده‌های اطراف و ساختمان‌ها در قبلم دیده می شد به علت گرانی تهیه این گونه فیلم‌ها استفاده نکردن از آن کیفیت فیلم‌ها مرتب کم می شد و بالاخره با ورود کمپوتور دیگر از فیلم استفاده نشد امروزه کمپوتور نقش اصلی را ایفا کرده فرودگاه و اطراف آن را با قرار دادن چراغ‌های متعدد می توان مورد استفاده قرار داد به خصوص باند پرواز و خزش راه‌های(TAXIWAY) آن.
باید یادآوری کرد که عمر مفید شبیه ساز پرواز در دود 30 سال و یک نبع آموزشی کامل و درآمدزا است. آنچه که شبیه ساز پرواز می آموزد یک آموزش عملی مفید است.